کد مطلب:22120 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

زمانيكه از فردي گناهي سر مي زند، عكس العمل او در مقابل آن گناه چگونه باشد؟

از اعتماد شما به اين واحد خرسنيدم. در مورد گلايه اي كه شما فرموديد گرچه ما هم تا حدودي با شما موافق هستيم اما به شما دوست عزيز بشارت بدهم كه در حال حاضر ده ها نفر از طلاب علاوه بر دروس حوزوي در حال تحصيل در بسياري از رشته علوم انساني و به قول شما علوم روز در زمينه روانشناسي، جامعه شناسي، حقوق و... هستند و همين الان هم جواب شما را همان كارشناسان حوزوي آشنا به علوم روز مي دهند و اميدواريم كه در آينده نزديك اين خلاء پر شود و حوزه بيشتر در خدمت مردم از جمله شما دانشجويان محترم باشد. اما اين كه فرموديد وقتي از انسان گناهي سر زد چه بايد بكند، آيا غمگين شود يا نه خود را سرزنش كند يا نه و سؤالاتي از اين قبيل، بدون شك وقتي تخلفي از انسان سر مي زند حتي در ارتباط با انسان هاي ديگر طبيعي است كه انسان بايد متأثر شود و خود را سرزنش كند كه چرا من موجب آزار و اذيت ديگري شدم و علاوه بر اين كه هم عذرخواهي مي كند بايد در صورت امكان جبران نمايد. در مورد خداوند نيز تقريباً كاري شبيه به همين بايد انجام داد؛ يعني، اگر انسان مرتكب گناهي شد در مرحله اول بايد متأثر شود از اين كه چرا در حضور خداوند مرتكب معصيت و كاري كه موجب نارضايتي اوست شد و سپس بعد از توبه در پيشگاه خداوند كه اولين مرحله آن نيز همين ابراز پشيماني و ناراحت شدن است، تصميم بگيرد كه جبران كند و ديگر مرتكب آن گناه نشود و اين كار (توبه) در واقع يك واكنش فعال است كه نه تنها موجب ضعيف شدن اعتماد به نفس انسان نمي شود بلكه موجب تقويت آن نيز مي شود چه اين كه انسان با تصميم بر توبه (به همان كيفيتي كه گفته شد) احساس كفايت مي كند و احساس مي كند كه دست او بسته نيست بلكه مي تواند و قادر است اشتباه خودش را جبران كند ولي اگر كاري غير از اين انجام دهد؛ يعني، توبه نكند و متأثر از كار اشتباه خود نشود طبيعي است كه بايد يك موضع انفعالي و نگران كننده اتخاذ كند و اين به ضرر انسان است و همواره انسان احساس گناه مي كند و از طرفي هم راه جبران را به روي خود بسته مي بيند مأيوس مي شود به دنبال آن افسردگي و خسارت هاي عظيم دنيوي و اخروي نصيب او مي شود. بله، آن چيزي كه شما فرموده ايد بيشتر شبيه به يك موضع انفعالي است؛ يعني، صرف غمگيني و غصه خوردن و سرزنش كردن خود ولي آنچه رهبران ديني در طريق آموزه هاي ديني به ما آموخته اند همان توبه كردن است و توبه صحيح مراحلي دارد: 1- پشيماني از گناهي كه مرتكب شده. 2- تصميم بر تكرار نكردن آن. 3- جبران كردن اگر حق كسي ضايع شده، حق او را به او برگرداند و اگر حق اللَّه ضايع شده در صورتي كه امكان دارد جبران كند و در غير اين صورت از خداوند طلب بخشش كند و خداوند نيز نه تنها او را مي بخشد، بلكه او دوست دارد مخصوصاً اگر فرد توبه كننده فردي جوان باشد. اما اين كه در مورد نحوه دعا كردن سؤال فرموديد كه آيا درخواست چيزي از خداوند موجب تضعيف اعتماد به نفس نمي شود؟! اگر ما به مفهوم دعا و فلسفه نيايش آشنا شويم و بفهميم كه نتيجه دعا و راز و نياز با خداوند چيست، آن گاه خواهيم فهميد كه دعا نه تنها موجب تضعيف اعتماد به نفس نمي شود بلكه موجب تقويت روحيه انسان نيز مي شود براي روشن شدن مطلب به اين توضيحي كه مي دهم كمي بيشتر دقت كنيد. انسان براي اين كه بتواند به تكامل واقعي برسد يك سلسله نياز دارد كه بايد اين نيازها از طريق صحيح تأمين شود. ابتدائي ترين نياز انسان به دليل اين كه موجود زنده است، نيازهاي فيزيولوژيكي است (غذا، آب، هوا، لباس، بهداشت، مسكن و...) بعد از اين، نياز به امنيت و ايمني، نياز به حمايت، نياز به تعالي و نياز به خودشكوفايي و تكامل، طبيعي است كه همه اين نيازها اگر از طريق صحيح تأمين شود انسان به تكامل واقعي و رشد و تعالي مي رسد و ارتباط با يك نيروي بي نهايت و تكيه بر قدرت لايزال الهي و راز و نياز با خداوند بهترين وسيله براي كسب آرامش و احساس امنيت كردن است. راستي چه تكيه گاهي بهتر از خداوند مي تواند اين نيازها را تأمين كند و ايجاد چنين ارتباطي با خداوند هيچ گاه به معناي دست كشيدن از كار و تلاش و همچنين به معناي بي اعتمادي به خود و عدم بكارگيري توانايي هاي خود نيست چه اين كه خداوند مي فرمايد: {A{/Bلَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعي {w3-7w}{I53:39I}/}A} و شاعر معروف و شيرين سخن دنياي شعر و ادب سعدي مي گويد: {Sنابرده رنج گنج ميسر نمي شود# مزد آن گرفت جان برادر كه كار كردS} بنابراين دين و فرهنگ ديني ما پر است از مطالبي مبني بر اين كه انسان بايد براي تأمين نيازهاي خود تمام تلاش و سعي خود را به كار گيرد و بر توانمندي و استعداد خود اعتماد كند واز اين بالاتر، اين كه خداوند در يك سن معيني انسان را مكلف مي كند و او را نسبت به رفتار فردي و اجتماعي كه انجام مي دهد مسؤول مي داند همه حاكي از اين مطلب است كه خداوند مي خواهد حسّ اعتماد به نفس و احساس خودكفايي و خودارزنده سازي را در انسان تقويت كند. اما از اين مطلب نيز نبايد غفلت كرد كه انسان هر چقدر نيرومند و خودكفا باشد نبايد نسبت به خداوند كه همه نعمت ها از آن اوست احساس بي نيازي كند بلكه بايد بداند كه ما و همه جهان آفرينش عين ربط هستيم. نسبت به او، يعني يك وجود ربطي داريم واصل وجودمان وابسته به اوست همچنان كه شعاع نور در اصل وجود وابسته به منبع نور است و اگر نور نباشد يا اين كه مانعي باعث قطع ارتباط با نور شود ديگر خبري از شعاع آن نيست ودعا و راز و نياز با خداوند در واقع يعني ايجاد يك ارتباطي محكم با مبدأ و منشأ همه هستي ها و همه بركات وانسان آنگاه مي تواند به معناي واقعي به نيروها و توانايي هاي خود اعتماد كند كه با منشأ نيروها و توانايي ها يعني خداوند ارتباط داشته باشد و هرچه اين ارتباط از طريق دعا و راز و نياز و ساير عبادات وثيق تر و مستحكم تر باشد اعتماد به نفس انسان و همچنين آرامش و اميد انسان در زندگي بيشتر تقويت مي شود، بنابراين دعا در واقع يعني تأمين يكي از بهترين نيازهاي معنوي انسان و ايجاد زمينه براي رشد و شكوفايي و رسيدن به تعالي. براي آگاهي بيشتر ر.ك: جامعه سازي قرآني، محمدرضا حكيمي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.